Gezegenlerin isimleri nereden geliyor?

Ulaş Girgin

'Gezegen', bir gökbilim terimi olarak Güneş’in yörüngesinde dönüş gerçekleştiren, kendi ışıkları bulunmayan, Güneş’ten aldıkları ışığı yansıtan ve kendi yerçekimleri sayesinde yuvarlak hale gelecek kadar büyük olan astronomik cisimlere verilen isimdir. Gezegen terimi ise tarih, astroloji, bilim, mitoloji ve din ile bağlantılı olarak belirlenmiş antik bir isimdir. Teleskobun icadı ile varlığı kesinleşen gezegenlere Roma, Yunan tanrı ve tanrıçalarının isimleri verilmiştir. Peki spesifik olarak gezegenlerin isimleri nereden gelmektedir?

Merkür

Roma mitolojisinde Jüpiter’in oğlunun ismi olan Merkür en hızlı tanrı olarak bilinmekteydi. Merkür gezegeni Dünya’dan çıplak gözle görülebildiğinden çok eski dönemlerde bu ismi almıştır. Tarihteki birçok uygarlık Merkür’e farklı isimler vermiştir. Babiller Napu ismini layık görürken, Eski Yunanlılar, Merkür’ün gündüz ve gece ayrı ayrı zamanlarda gözüken iki farklı gezegen olduğunu düşünmüşler. Gündüz gördükleri gezegene Apollo, gece gördüklerine ise Hermes demişler.

Venüs

Güneşe en yakın ikinci gezegen olan Venüs çıplak gözle görülebilmektedir. Bu sebeple teleskobun icadından önce bilinen gezegenlerden biri olan Venüs ismini Roma mitolojisindeki aşk tanrıçası Venüs’ten almaktadır. Venüs, Güneş Sistemi’ndeki en sıcak gezegendir. Aynı zamanda parlaklığı, isminin verilişine yardımcı olmuştur.

Dünya

Gezegenimize ismini veren kelime dilimize Arapçadan geçmiştir. İslamiyet’te şu an yaşadığımız ve öldükten sonraki hayat olarak iki yaşamdan bahsedilmektedir. Şimdi yaşadığımız hayat bize ölümden daha yakın olduğundan Arapçada daha yakın anlamına gelen 'dena' fiili dilimize Dünya olarak geçmiştir. Bu terim “şimdiki hayat” olarak tanımlanabilir.

Mars

Gezegenin ismi Roma mitolojisindeki savaş tanrısı Mars’tan gelmektedir. İsmini verenler bu gezegeni kızıl renginden dolayı savaş ve kan ile ilişkilendirmiş ve bu nedenle Mars ismini uygun görmüştür.

Jüpiter

Güneş Sistemi’nin en büyük gezegeni olan Jüpiter aynı zamanda yörüngedeki en hızlı dönüşü gerçekleştiren gezegendir. Jüpiter bu özellikleri ile ilişkili olarak ismini Roma mitolojisindeki en güçlü tanrı olan Jüpiter'den almıştır.

Satürn

Halkaları ile Güneş Sistemi’nin en ilgi çekici gezegenlerinden olan Satürn, ismini Roma mitolojisindeki tarım ve hasat tanrısından almaktadır. Ayrıca Satürn, mitolojide Jüpiter’in babasıdır.

Uranüs

Bu gezegeni 18. Yüzyıl’da William Herschel keşfetmiştir. Herschel gezegenin ismini ilk önce Georgium Sidus (George’un Yıldızı) olarak belirlese de daha sonra geleneği bozmamak adına yine mitolojide geçen ve Titanların kralı olarak bilinen Uranüs’ün isimi daha uygun görülmüş ve gezegenin güncel ismi belirlenmiştir.

Neptün

Plüton cüce gezegen olarak tanımlanmaktadır. Bu sebeple Dünya’ya en uzak gezegen olarak bilinen Neptün'e büyük bir okyanusa benzemesi nedeniyle bu isim verilmiştir. Neptün, Roma mitolojisinde deniz tanrısı olarak bilinmektedir. Gezegenin ismi rengi ile ilişkilendirilerek belirlenmiştir.

Plüton

Keşfedildiğinde gezegen olarak bilinen fakat 2006 yılında Prag’ta gerçekleştirilen Uluslararası Astronomi Birliği toplantısında gezegen sınıfından çıkarılıp cüce gezegen sınıfına koyulan Plüton, Dünya’ya çok uzak olduğundan keşfedildiği zamanlarda diğer gezegenlere oranla daha karanlık görünmekteydi. Bu sebeple ismini Roma mitolojisindeki yeraltı tanrısı Pluton’dan aldı.