Hatice DAL
Kurban Bayramı’nın ardından sağlıklı beslenme konusunda görüşlerini aldığımız Diyetisyen Gülşah Gürol’la, bilinçsiz diyetlerden, sıcak havalarda ne tür gıdalar tüketilmesine, beslenme konusunda doğru bilinen yanlışlara kadar birçok konu hakkında konuştuk.
Sağlıklı beslenmek için hangi yiyecekler ve içeceklerden uzak durulmalı?
Sağlıklı beslenmek için aslında herkesin zararlarını sıklıkla duyduğu ancak yeterince önem vermediği beyaz un, hamur işlerinin tamamı, rafine şeker ve rafine şekerli gıdalar, hayvansal yağlar, katı yağlar dolayısıyla birçok paketli ürün, kızartmalar, salam sosis gibi şarküteri ürünlerinden uzak durulmalı. Aslında sayınca uzun bir liste gibi duruyor olabilir ancak bunların yerine sağlıklı gıdalar tükettiğimizde uzun vadede hem sağlığımızı hem psikolojimizi hem de cebimizi korumuş oluyoruz.
Sıcak havalarda beslenme şeklinde ne gibi değişiklikler yapılmalı?
Sıcak havalarda bizi en çok etkileyen şey su ve elektrolit kaybı. Yaz aylarında ortaya çıkan su ve elektrolit kaybı kısa vadede baş ağrısı, baş dönmesi gibi sonuçlar doğururken uzun vadede kabızlık, metabolizmanın yavaşlaması, tansiyonda oynamalar, yorgunluk ve halsizlik, sinir ve kas fonksiyonlarının ve vücut dengesinin bozulmasına neden olur. Bu nedenle sıcak havalarda aldığımız sıvı ve elektrolit miktarını arttırmamız gerekir.
Bunun için;
- İçilen su miktarını mutlaka arttırmalıdır. Sıcak yaz günlerinde en az 2,5 litre su içilmeli. Su alışkanlığı kazanmak için başlangıç olarak içtiğimizden 500ml daha fazla içmeye çalışmakla veya hatırlatıcı alikasyonlar kullanarak başlayabilirsiniz.
- Kalorisi düşük şekersiz sıvılarla su desteği sağlanmalıdır. Maden suyu, süt, ayran limonata, meyve suyu, şekersiz çay ve kahveler gibi sıvılar tercihimiz olmalıdır.
- Sebzeler su ve elektrolit açısından zengindir. Bol bol çiğ veya pişmiş sebze tüketerek alınan su ve elektrolit miktarı arttırılmalıdır.
- Meyvelerde de su miktarı yüksektir ancak içeriğinde şekerde içerir. Bunu dikkate alarak günde 2-3 porsiyon meyve tüketilmeli.
Listeler yanıltmasın
Hemen hemen her gün internet siteleri, televizyonlar ve gazetelerde pek çok meslektaşınızın diyet listeleri yayınlanıyor. Herkes aynı diyeti yapabilir mi?
Diyet yani beslenme programı aslında bir tedavi şeklidir. Kişinin diyetine karar verirken aynı diğer tedavilerde olduğu gibi her birey özel olarak değerlendirilmeli ve onun yaşam biçimi, hastalıkları, alerjileri, metabolizmasına uygun özel diyet hazırlanmalıdır. Yani bir diyetisyen tarafından değerlendirilmeden herkes aynı diyeti yapamaz, yapmamalıdır. Meslektaşlarımın verdiği diyetler aslında diyete teşvik amacıyla 1 veya 2 günlük yapılan ve konunun özünü anlatmak için verilen diyetler. Asıl sorun ise aslında diyetisyen olmayan ama bu konuda ahkâm kesen kişiler. Tavsiyem Beslenme hakkında yazılar okurken veya bilgilendirilmeleri dinlerken bilgiyi aldığınız kişinin diyetisyen, beslenme uzmanı olduğuna emin olmanız. Ve diyetisyen ile görüşmeden kendinize ait olmayan hiç bir listeyi yapmamanız.
Protein diyeti, karbonhidrat diyeti gibi tek bir ürün çeşidi üzerinden yapılan diyetler ne kadar sağlıklı?
Tek tip beslenmek tartıda anlık kilo kaybına neden olsa da boomerang etkisi dediğimiz etkiyi gösterir. Yani verilen kilolar eskisinden daha fazla olarak geri döner. Şu an halk arasında ticari kaygılar nedeniyle protein diyetleri popülerleştirildi. Protein takviyeleri sayesinde birçok kişi ve kurum yüksek meblağlar kazanmaya devam ederken birçok kişi de sağlığından oluyor.
Protein diyetinin zararları;
- Diyeti yapan kişilerin sıklıkla kullandığı kırmızı et, tavuk, yumurta, peynir, süt, fazla yağ ve kolesterol içerir. Bunların fazla tüketimi kalp ve damar sağlığınızı tehdit eder.
2.Vücutta proteinlerin parçalanması böbrekleri ve vücudu yorar. gut hastalığına neden olur.
- Fazla protein tüketimi vücuttan Ca atımını arttırır. Kemik sağlığınızı tehdit eder ve böbreklerde taş oluşma riskini arttırır.
- Yetersiz karbonhidrat tüketimi sonucu ketozis ve dolayısıyla ağız kokusu oluşur, algı ve konsantrasyon bozulur.
- Sebze ve meyve tüketilmemesi nedeniyle vitamin ve mineral eksiklikleri ortaya çıkar. Bunu sonucunda hafıza zayıflaması, cilt bozulması, saçlarda dökülme ve tırnaklarda kırılma gibi birçok semptom oluşur.
- Proteinden zengin besinlerin posadan fakir olması kabızlığa neden olur.
Sadece diyet yaparak kilo vermek ne kadar doğru?
Sağlıklı bireyler için diyetle birlikte spor yapmak hem daha sağlıklıdır hem de kilo verme veya tedavi sürecini hızlandırır. Ancak bu durum herhangi bir sağlık problemi nedeniyle spor yapamayan bireyleri umutsuzluğa düşürmemeli. Spor yapamadığımız dönemlerde de diyet programına uymamız yine güzel sonuçlar almamızı sağlayacaktır.
İnternet üzerinden bile satın alınabilen zayıflama hapları ile ilgili neler söylersiniz?
Bu konu ben ve tüm meslektaşlarımı hem bunlara hala inananlar olması hem de insan sağlığının bu kadar ucuz olması nedeniyle üzüyor ve aynı zamanda sinirlendiriyor. Maalesef İnsan sağlığının tehdit eden ve defalarca ölüme veya organ kayıplarına neden olmuş bu ilaçlar merdiven altı yerlerde üretilip durdurulamayan internet ortamında satılıyor. Eğer hayati risk altına girmek istemiyorsanız lütfen bu ilaçları kullanmayın demekten ve uyarı yapmaktan daha fazlası gelmiyor elimizden.
Kısa sürede çok fazla kilo vermek ne gibi sağlık sorunları ortaya çıkarır?
Kısa sürede kilo verilen diyetlerin büyük bir çoğunluğu düşük kalorili diyetlerdir. Ancak kalorisi düşük olan diyetler yağ yerine kas kaybına bu da daha sonra kaybedilen kasların yağ olarak geri alınmasına neden olur. Ayrıca uzun süre düşük kalori alımı metabolizma hızını yavaşlatır. Düşük kalorili diyetler bunların yanı sıra vitamin, mineral eksiklikleri dolayısıyla uzun vadede kansızlık, yorgunluk ve bitkinlik, bilişsel bozulmalara neden olur. Yeterli posanın alınamaması durumunda ise bağırsak sağlığı bozulur ve kilo vermek iyice zorlaşır.
Her yaşa göre beslenme
Yaşamın her döneminde –çocukluk, gençlik, yaşlılık gibi- beslenme alışkanlıklarında nelere dikkat edilmeli?
Çocukluk ve ergenlik dönemi sürekli büyüme ve gelişim dönemidir. Bu süreçte çocuğun yaşı itibari ile ihtiyacı olan enerji, protein, vitamin ve mineral miktarı da artış gösterir. Bu dönemde süt grubu, protein grubu, tahıl grubu, sebze ve meyve grubunu içinde barındıran sağlıklı tabak modelini çocuklarımıza öğretmeliyiz. Özellikle ergenlik döneminde beslenmenin ailelerin kontrollerinden çıkması ile abur cubur ve fastfood tüketimi artmaktadır. Yüksek kalori içeren ve sağlığa zararlı olan bu besinler çocuklarda obeziteye ve başta psikolojik olmak üzere daha birçok sağlık sorununa neden olmaktadır. En çok dikkat edilmesi gereken nokta bence bu. Yetişkinlik döneminde ise vücudun artık gerilediği yorulmaya başladığı bir dönem. Bu süreçte organlarımız ve enerjimizin kıymetini bilmeli ve tam ve dengeli beslenerek ve spor yaparak yaşlılık döneminde bizi yakalaması muhtemel hastalıklardan korunmayı amaçlamalıyız. Bu süreçte özellikle Anne ve babaların sağlıklı yaşam sürmesi ve spor yapması çocukları da olumlun etkileyerek gelişimlerine katkıda bulunur. Yaşlılık döneminde ise daha çok hastalıkların tedavisi, kemik-kas kütlesinin korunmasına, Kişinin durumuna göre gereksiz kilo alımının ve aynı zamanda malnutrisyonun(yetersiz beslenme) önüne geçilmeye yönelik beslenilmelidir. Sebze, meyve, süt ve süt ürünleri ihmal edilmemeli, yağlı etlerden ve margarinden uzak durulmalı, gece geç saatlerde bir şey yiyip içilmemeli ve kilo kontrolü sağlanmalıdır. Diyabetin yaygın olduğu ülkemizde sıklıkla kan şekerinin ölçülmeli ve eğer diyabet riski varsa hemen ayrıntılı beslenme eğitimi alınmalıdır.
Beslenme ve diyet konularında yapılan en büyük yanlışlar nelerdir?
Kilo verme veya kas artımı için bilinçsizce besin takviyelerinin kullanılması, düşük kalorili diyetler, hamilelik dönemin de değil de daha sonra bir diyet (beslenme programı)programına başlanması, sadece diyet ya da sadece spor yapılması, beslenme uzmanı, diyetisyen olmayan kişilerin tavsiyelerine uyulması veya diyet alınması, tek tip beslenilmesi yapılan en büyük hatalar. Diyet programı yapan kişilere de yapılan yanlışların ya da kaçamakların o an da bırakmaları ve yollarına devam etmelerini, öğünlerinin saatlerine dikkat etmelerini ve en önemlisi porsiyon miktarını doğru yaptıklarından emin olmalarını tavsiye ederim..
Sadece et ya da sadece ot tüketerek beslenmek ne kadar doğrudur?
Halk arasında sadece ot diye tasvir edilen durum veganlıktır aslında. Veganlık bir yaşam tarzı, bir inanç ve hassasiyettir. Veganlar doğru beslenildiği takdirde bitkisel proteinler ve gerekirse takviyelerle sağlıklı bir şekilde hayat sürdürülebilir. Ancak sadece et tüketiminde bir beslenme prensibi yoktur. Daha çok kültür, damak tadı ve iştah ile ilgilidir. Fazla et tüketimi yüksek protein, hayvansal yağ ve kolesterol alımı demektir. Yüksek kolesterol ve hayvansal yağ vücutta kötü kolesterol olan LDL'yi arttırarak kalp ve damar hastalıklarına neden olur. Protein içeriğinin yüksek olması ise böbrekleri yorar geri dönüşü olmayan hasarlara neden olur. Ayrıca fazla kırmızı et tüketimi kansere sebep olmaktadır. Sağlıklı beslenme de en az 2 porsiyon sebze içermeli ve kişinin alması gereken protein, kolesterol miktarı göre et tüketimini ayarlaması gerekmektedir.
